در جزیرهای بدون ارتباط با دنیا گیر افتادیم!
مسعود ابریشمی، عضو کمیسیون تسهیل تجارت و مدیریت واردات اتاق بازرگانی گفت:«رفع تعهدهای ارزی یکی از بزرگترین مشکلات تولیدکنندگان فعلی مملکت ما در همه صنعتها است. اصولاً رفع تعهد ارزی در همه دنیا هست و شما کالایی وقتی به یک کشور صادر میکنی، متعهد هستی که پول رایج آن کشور را برگردانی. چون از امکانات آن کشور استفاده شده و تراز ارزی آن کشور وابسته به این صادرات کالااست. اگر یک کشور به عنوان یه ارگان اقتصادی در نظر بگیریم، ورودیها و خروجیها باید با هم بخورد که ماحصلش رشد اقتصادی میشود. ولی متاسفانه در این سالهای اخیر که ما دچار تحریم هستیم نوع قانون باعث شده که ضربه به تولید بزند و کلاً اقتصاد کشور را دچار چالش کند.
در دنیا برای رشد صادرات و توسعه صادرات دولت سوبسید میدهد و کمک به تولید کننده میکند و تشویق میکنند که تولیدش را رشد دهد و صادرات آن کشور بالا برود. مثلاً ترکیه در نمایشگاههای مختلف شرکتها غرفههای بسیار بزرگ دارند. وقتی از آنها سؤال میکنیم چرا شما با این وسعت سرمایه گذاری میکنید و غرفههای بزرگ میگیرید یا سرمایهگذاری آنچنانی انجام میدهید؟ میگویند دولت به ما سوبسیدهای خیلی خوبی میدهد .ما فاکتورها را به سرعت میبریم برای مثلاً بخش دولتی به ما سوبسیدهای خیلی خوبی میدهند که بعضاً حول و حوش بالای ۱۰ درصد است. خب این تسهیلگری باعث رشد صادرات میشود و صادرکننده هم از لحاظ روحی ارضا میشود. هم اینکه واقعاً کمک به هزینهها میشود. در ایران سیاست گذاری غلط باعث شده که نه اینکه ما از جانب دولت به اصطلاح جایزهای دریافت نمیکنیم تنبیه هم میشویم به خاطر این نوع رفع تعهد ارزی !»
ابریشمی با ذکر این موضوع که رفع تعهد ارزی اجباری در همه دنیا پذیرفته شده است ولی این سبک خیلی مهم هست که چه جوری باشد، ادامه داد:« بایدکمک به رشد اقتصادی کند و باعث شود که دوستان بیشتر تمایل داشته باشند تولید انجام بدهند و کارآفرینی کنند و باعث رشد اقتصادی شوند. یعنی رشد اقتصادی، یعنی اینکه تک تک آحاد جامعه از این انتفاع ببرند. در سالهای اخیر رفع تعهد ارزی باعث شده که تولید کنندگان ما صادراتشان را درشت قلم بگیرند یا اینکه متاسفانه بروند به سمت کارتهای یکبار مصرف! ما چالش تهیه مواد اولیه را داریم. اگر در بحث فرش ماشینی صحبت کنیم که کالای واسطهای است. بخش زیادی از واردات کالا وابسته به خارج است. باید حداقل مواد اولیه وارد کنیم و تبدیل به فرش کنیم. به گفته آمار ۸۵ درصد کالایی که وارد کشور میشود، کالای واسطهای است، یعنی ما شاید ۱۵ درصد کالای دیگر وارد میکنیم که میشود گفت کالای اساسی است. ما کالای ساخته شده وارد کشور نمیکنیم، به خاطر بحث ارزی و محدودیتهایی که داریم کالای واسطه می آوریم، تکمیل میکنیم و صادر میکنیم یا مصرف داخلی داریم.»
این فعال بازرگانی ادامه داد:« برای تخصیص ارز مشکلات بسیاری وجود دارد. حالا کالا را وارد کردم تولید را انجام دادند و میخواهند این کالا را مجدد صادر کنند. دوباره شما باید هزینه کنی به خاطر اینکه ما تحریم هستیم. بزرگترین مشکلی که ما در صادرات داریم این است که به خاطر اینکه ال سی نداریم، سیستم بانکی نداریم، ارتباطمان به خاطر تحریم تعطیل است؛ مجبور هستیم که با همه دنیا به صورت اعتباری کار کنیم. ریسکهای بسیار زیادی به ما متبادر هست و باعث میشود. که ما با ریسک خیلی بالایی برای مشتری در کشور خارجی کالا را صادر کنیم. اینجا دولت باید به ما سوبسید دهد. کشوری که دولت خودش نمیتواند نفت خودش را بفروشد و پولش را به سیستم برگرداند، برای کالای خصوصی و کالای تولیدی صنعتی باز مشکلاتش بیشتر است.
این باز یک مشکل دیگر است که شما مجبورید برای بعضی مقاصد، بارها را عوض کنید. بارنامههایش، را باربری اش و برندش و یا بعضی موقع اصلاً نمیشود بعضی کالاها را صادرکرد. فرض کنیم کالای شما را صادر کنیم به امریکا، باید ببرید در یک کشور دومی آنجا کالا را، اصلا برندش را عوض کنیم. سرتیفیکیتش را عوض کنیم به نام آن کشور کالا را صادر کنیم. این شامل هزینه میشود و حالا صادر کردی به دست مشتری رسید به مشتری اطمینان کردید مشتری میخواهد به شما پول برگرداند. یک صرافی این وسط هست که آن هم دوباره هزینه دارد. یعنی میخواهم بگویم که ما در تهیه ارز مشکل داریم، در حواله زدن مشکل داریم؛ هزینه اضافه میدهیم کالا را تولید میکنیم. دوباره هزینه میدهیم و صادر میکنیم؛ برگشت پولش دوباره شامل هزینه است.
دوباره اینجا آقای دولت به ما میگوید که شما باید برای رفع تعهد یک هزینه خیلی بالایی بدهی و مجبورند دوستان صنعتی و تولیدکننده و صادر کننده کلاً قید صادرات را بزنند. حالا دوستان میخواهند رفع تعهد ارزی کنند دیگرانی هستند که هزینههای بسیار بالایی را میگیرند و رفع تعهد ارزی میکنند.این باعث میشود که کلا رشد اقتصادی و رشد تولید کلاً کاهش پیدا کند. دوستان اصلاً به فکر صادرات نباشند و کشوری که نتواند صادرات داشته باشد یا در اصل در جزیرهای گیر میکند که دیگر ارتباطش با دنیا قطع میشود و صنایع کم کم میخوابد. اصلاً هدف از تحریم همین هست. یعنی تحریم کنندگان یکی از روشهایشان این است که کلاً ارتباط ایران با کشورهای دیگرقطع شود. چه برای واردات چه برای صادرات و آنها به اهدافشان برسند.»
به گفته ابریشمی تولید کنندگان و صادرکنندگان عزیز میگویند آقا ما هزینه حواله را میدهیم، هزینه صادراتم قبول میکنیم ولی این رفع تعهد ارزی را واقعاً ما نمیتوانیم. اگر همین رفع تعهد ارزی را به یک نوع نحوی بتوانند بردارند، باعث میشود که ما خیلی دستمان بازتر شود.
وی ادامه داد: «ما الان در فرش ماشینی شاید دو برابر یا سه برابر ظرفیت داریم که به خاطر رکود داخلی و رکود خارجی و مشکلات رفع تعهد ارزی این ظرفیت خالی است. میتواند باعث ایجاد درآمدزایی در مجموعه تولیدیهای فرش ماشینی و مجموعه صنایع شود و باعث رشد اقتصادی و تولید و اشتغال شود. ثروت را تولیدکنندگان در خود همین کشور سرمایه گذاری میکنند. به نظر من یک سری شرکتهای خیلی بزرگی هستند، مثل شرکتهای دولتی که صادراتی که انجام میدهند، ارز را برنمیگردانند. در حسابداری برمیگردانند میگویند ما رفتیم مثلاً مواد اولیه یا ماشین آلات آوردیم. مثل معدنیها، مثل ایمیدرو، مثل شرکتهای خیلی بزرگ. اینها که واقعاً باید ارز را برگردانند برنمیگردانند که واقعاً تاثیرگذار است و مبلغ هم خیلی بالاست.
ما در مقابل آن صنایع، خیلی صنایع کوچکی حساب میشویم. این صنایع کوچیک که واقعاً اشتغالزایی و درآمدزایی دارند. انشالله در دولت جدید با رویکردی جدید باید این در نظر گرفته شود. متاسفانه بخشنامههای دستوری بسیار زیادی ما داریم که بدون مشورت با بخش خصوصی انجام میشود و عملاً همه هم دچار شکست میشود. به نظر من باید کار را به دست بخش خصوصی بدهند و گوش به حرف بخش خصوصی بدهد. هم واقعا ارز را برگرداند، منتها نه در این تایم کوتاه نه با آن شرایط بسیار سخت و مشکلاتی که برای تولید کننده است.»
به گفته این فعال صنعت نساجی اگر به این نحو که ما الان پیش میرویم، آمار نشان داده سال به سال صادرات ما ضعیفتر خواهد شد و نهایتاً به جایی خواهیم رسید که مثل اوضاع برق ما، مثل اوضاع آب ما،مثل چالشهای بانکهای ما با صندوقهای بازنشستگی میشود. ما دچار یک سیاهچاله بزرگتری خواهیم شد که حتماً بخش دولتی به کمک بخش خصوصی باید بیاید و همفکری کنند. راههای خیلی زیادی وجود دارد که هم ارز برگردد؛ منتها نحوه به این سختگیرانه نباشد که واقعاً پول برگردد به کشور ولی در عین حال اقتصاد هم چرخش بچرخد.
عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی افزود:« ارز تک نرخی هم واقعا نمیتوانیم چون الان ایران در شرایطی نیست که انقدر ارز داشته باشد و دستش پر باشد که بتواند اینها را با هم هندل کند و ارز تک نرخی کند. این چندگانه نرخی را کمتر کنند، دوگانه یا سه گانه کنند و واقعا اگر این اجازه بدهند تسهیلاتی بدهند که کمک کنند به بخش خصوصی، خود نرخ ارز هم تحت تاثیر تغییر میکند. وقتی که شما صادرات غیر نفتی زیادی داشته باشی با نفتی بتواند ترازش مثبت شود. الان ما متاسفانه تراز ۱۰ میلیارد دلار تا ۱۵ میلیارد دلار به قول بانک مرکزی منفی هستیم.
اگر این دو تا بتواند به صادرات کمک کند و دولت مقداری کمک کند در بخشهای مثلاً بازرگانی، بخش صادرات و بخش حمل و نقل کمک کند. در چین خیلی از مقاصد حمل و نقلهای خیلی پایینی را قائل میشود کمک میکند به بخش خصوصی و باعث میشود که صادرات بیشتر انجام شود. اینا همه شدنی است منتها با مشورت بخش خصوصی و بخش خصوصی هم بی غل و غش باید کمک کند. بزرگترین مشکل ما تحریم است حالا دیگر این به سیاستهای خارجی بانک ، سیاست خارجی کشور بستگی دارد. خیلی از مسائل یعنی بخش بزرگی از مشکلات اقتصادی ریشهاش در بحثهای خارجی سیاستهای خارجی است. که اینها باید دست به دست هم بدهند. ولی در عین حال با همه مشکلات اگر سیاست حاکمیت نسبت به بخش صادرات عوض شود از اینکه هست خیلی میتواند بهتر باشد.»
ابریشمی با ذکر اینکه راهکارهای زیادی برای رفع تعهد وجود دارد، گفت:« یکی بحث همین چند نرخی است که کاهش بدهند. یکی اینکه مثلاً در مقاصد صادراتی اگر کسی مقصد جدید صادراتی ایجاد کرد، صادر توانست کند، بتواند که مثلاً ارز را با نرخهای متفاوتتری از بخش دولتی برگرداند. خصولتیها یا دولتیها ارزهایشان را برنمیگردانند. مثلاً فرض کنیم فولاد مبارکه، شما ببینید چقدر نفت تعهد ارزی کردند و چقدر ارز برگرداندند. صادراتشان روی یک میلیارد دو میلیارد است. فرش ماشینی نهایتاً صادراتی که ما داریم پارسال ۳۰۰ میلیون دلار بوده است.
صنایع کوچک که خیلی اشتغال زا هست و مویرگی در کل کشور هست خیلی تاثیر بیشتری در اقتصاد دارد. البته من نمیگویم که کلا ممنوع کنند یعنی بگویند که این باید یک مقداری تفاوت قائل شوند که صنایع کوچکتر متفاوتتر از صنایع بزرگ مثلاً پتروشیمی یا مثلاً فولادی ها باشند. این که باید راهکار ایجاد کنند که بتوانند ارز سریع تر برگردانند و فشاری هم به آنها نیاید. گفتند که صادرات به عراق و افغانستان ریالی هم قابل قبول است. پتروشیمی ها همه آمدند صادراتشان را به جایی که بیایند از توی خلیج فارس ببرند، آوردند از توی عراق بردند که رفع تعهد نکند. سوء استفاده میشود باید قانون کلی باشد.»
ابریشمی در انتها اضافه کرد:« به نظر من رفع تعهدی ارزی که اجباری همه دنیا هست ما باید انجام بدهیم، منتها به نظر من باید یک رویکرد متفاوتی در فرش ماشینی و صنایعی که مثلا تولید خیلی بالا نیست، زیر مثلاً ۷۰۰ هزار ۷۰۰ میلیون دلار هست، که مبلغ پایین ارزی با اشتغالزایی بالا داشته باشیم .پیشنهاد من این است که فرش ماشینی و رفع تعهدش را مثلاً یا پایینتر بگیرند یا کلاً حذف کنند. بگویند ارز نیمایی را حذف میکنیم. صادرات در مقابل واردات. هر مقداری صادرات کردید در مقابلشم واردات. نرخ ارز هم مثلاً با این نرخ توافقی بین صادر کننده و ممکن است این کفاف ندهد، ما بتوانیم از صنایع دیگری مثلاً مثل پتروشیمی از آهنی ها فولادی ها کالا دریافت کنیم. ولی این رفع تعهد ارزی را کلاً بردارند و بگویند آقا صادرات در مقابل واردات. شما مواد اولیه میخواهید از وارد کننده بگیرید صادرات هم خودت انجام بده. هم باعث رشد اقتصادی و رشد صادرات میشود هم باعث میشود که این مشکلاتی که الان هست نباشد.
مشکل فقط بانک مرکزی است که برای آنها نرخ تعیین میکند، میگوید تو نرخ نیمایی برگردانی کلاً نیمایی را بردارند صادر کننده با تهاتر کار کند.اینها یک سیاستهای کلانی است و ما نمیتوانیم جزئی نگری کنیم. باید سیاست کلی باشد. یعنی الان هم هر بخشنامه کوچیک درست باشد، مثل اینکه شما سرطان داری قرص تب بر بدهند یا مثلا دست عفونت کرده بعد موضعی پماد دهند. ولی این عفونتش از عمق است باید از ریشه درست شود. موضوع این است. وگرنه بخش نگیرد من خیلی مجله و اقتصادی و نمیدانم تو سمینارهای مختلف و کلاس های مختلف، بخشی نگری اصلا جواب نمیدهد. یعنی بخشی اصلاً جواب نمیدهد باید کلی باشد.
کلی اگر اصل درست شود، نرخ ارز نیمایی را بردارند صادرات در مقابل واردات بکنند، ممکن است یه مقداری دچار چالش شود قیمت ارز برود بالا و یک خرده تورم باشد؛ اما بعد خوب میشود. نرخ بالاتر بازار خودش را پیدا میکند. چون رقبا زیادند؛ یک سری کالاها یعنی قیمت تمام شده با قیمت فروشمان یکی است، چون رقیب زیاد است. بر این اساس اگر این آزاد شود، یه دفعه مثلاً کیلویی ۲۰ درصد گران میشود؟ نه اینجوری نیست این حرفها را میزنند تو رسانهها ولی رقیب نمیگذارد شما بالاتر بفروشید آن هم میتواند وارد کند. آن هم دارد کالا را و اصلا این حرف درست نیست.»
ابریشمی در پایان گفت:« سیاست بانک مرکزی کلاً رکود را به وجود آورده است. سیاست بانک مرکزی کلا تامین مالی اش از بازار است. یعنی آمده از بازار پولهای بازار را گرفته است و پول در بازار نیست که مردم خرید و فروش کنند. رکود ربطی به قیمت ندارد . شاید در داخلی یک مقدار تاثیر گذاشته باشد. مشکل اصلی اینکه بانک مرکزی هرچی پول در بازار بوده کشیده است، وام نداده، انقباضی شدید بوده و البته من فکر میکنم دوره جدید که بیاید، کلاً سیاست عوض میکند.»
