دانستنی‌های فرش ماشینی
فرش ماشینی
داشتن یک کالای تولیدی خاص بعنوان نماد یک ملت، جزوی از ویژگیهای هر کشور است. فرش ایران نیز نماد با ارزشی از کشورمان محسوب شده بطوریکه از دیرباز در دید همه ی کشورهای جهان؛ بعنوان کالایی با ارزش و زیبا شناخته شده است. امروزه کشور ما حدود سی درصد از فرشهای دستباف دنیا را تولید و تامین میکند و قابل ذکر است که تقریبا در همه جای دنیا بهترین و زیباترین فرشها را برای ایران میدانند. یکی از تفاوت های اصلی فرش دستباف و فرش ماشینی در نوع الیاف به کار رفته در بافت آنها و نحوه ی تولیدشان میباشد. از نظر تاریخی؛ حدود چهل سال است که انواع طرح فرش ماشینی در ایران تولید می شود و با گذشت زمان عواملی چون ، طرح های بسیار متنوع و متفاوت و همچنین قیمت مناسبی که به دلیل سرعت تولید و نوع الیاف و مواد اولیه ی آنهاست ، سبب استقبال زیادی از سوی مردم شده است.
با وجود اینکه فرشهای ماشینی در ایران توسط ماشین آلات و با کیفیت بالایی تولید میشوند ولی لازم به ذکر است که با این حال فرش دستباف به دلیل نوع گره هایی که در بافتشان زده میشود و همچنین الیاف طبیعی و با کیفیتی که دارند ، دارای عمر طولانی تری میباشند و از آنجاییکه توسط هنرمندان قالیباف تهیه و تولید میشوند ارزش هنری بسیار زیادی نیز دارند.
مناطق مختلف تولید فرش ماشینی در ایران
استقبال بی نظیر مردم ایران و سایر کشورها در خرید و استفاده از فرش ماشینی سبب شده تا امروزه در اکثر شهرهای کشور کارخانجات فرش ماشینی دایر شود. بدیهیست در برخی از شهرهای کشور این کارخانجات از کثرت بیشتری برخوردار است و همچنین محصولات برخی از شهر ها مانند کاشان، تبریز و مشهد از معروفیت و محبوبیت بیشتری نسبت به سایر مناطق برخوردار است.
شهر کاشان را میتوان پایتخت فرش ماشینی ایران در نظر گرفت. جالب است بدانید در این شهر بیشتر از ۷۰۰ واحد فعال در امر تولید فرش ماشینی فعال میباشند و همین امر این شهر را در خصوص تولید فرش ماشینی مشهور ساخته است. یکی از علل استقبال مردم از فرش های ماشینی کاشان شباهت بسیار زیاد آن با فرش دستبافت این منطقه و قیمت مناسب آنها میباشد. لازم به ذکر است شهرهای دیگری نیز به غیر از کاشان در تولید فرش های ماشینی عملکرد خوبی دارند ، شهرهایی مانند اصفهان ، مشهد و تبریز.
ساختار فرش ماشینی
لازم است بدانید در بافت هر نوع فرش از سه نوع نخ استفاده میشود که آنها را نخ تار ، پود و نخ پرز یا همان خاب می نامند. به طور کلی نخ تار و پود استفاده شده در فرشهای ماشینی در اکثر مواقع از جنسهایی چون پنبه ، پلی استر و جوت تشکیل شده است.
در ادامه مطلب به توضیحات بیشتری درباره این ساختار میپردازیم :
نخ تار : نخی که بعنوان نخ تار در فرشهای ماشینی به کار میرود بیشتر ترکیبی از پنبه و پلی استر است. نخ تار یا چله سبب استحکام و مقاومت فرش در جهت طولی آن میشود بنابراین بدیهیست هرچه کیفیت خود الیاف و ریس آنها بالاتر باشد، کیفیت و دوام فرش نیز بیشتر خواهد بود. لازم به ذکر است که اغلب نخ تار، در فرشهای ماشینی پلی پروپیلن وBCF از همان جنسی میباشد که نخ پرز را تشکیل میدهد چراکه نخ BCF نسبت به مخلوط پنبه و پلی استر، جنس ارزان تری محسوب میشود.
نخ پود : همانطور که گفته شد پود هم در فرش ماشینی میتواند جنسهای مختلفی مانند پنبه، پلی استر وجود داشته باشد اما معمولا در فرشهایی به جنس اکرلیک و پشمی، نخ پودی که صد در صد پنبه است به کار میرود. نخ پود در واقع همان نگهدارنده نخ خاب فرش است و موجب استحکام فرش در جهت عرضی آن می شود.
نخ پرز یا خاب: باید بدانید که در اصل یکی از مهم ترین تفاوت ظاهری و کیفی فرش های ماشینی در نوع نخ پرزیست که در بافت آنها استفاده میشود، چراکه نخ پرز یا خاب همان نخی است که تمام سطح روی فرش را میپوشاند و در ظاهر فرش قابل مشاهده میباشد همچنین کیفیت و عمر فرش نیز کاملا به آن بستگی دارد. کاربرد نخ پرز در بافت گره های رنگ است ، به این صورت که خاب به دور نخ پود به شکل گرهی U مانند قرار میگیرد. برای نخ خاب از جنسهای متععدی استفاده میشود از جمله :
ترکیبی از اکلریک و پلی پروپیلن
پلی استر یا همان ابریشم مصنوعی
اکلریک
انواع فرشهای ماشینی در بازار
در حال حاضر فرش های ماشینی ای که در بازار موجود هستند فرشهایی 500، 700، 900، 1000و 1100 و 1200 و 1500شانه هستند که تراکم آنها نیز بین 1000تا 4500 میباشد. قاعدتا هرچه شانه و تراکم یک فرش بالاتر باشد از نظر ظاهری زیباتر خواهد بود اما خوب است بدانید که از نظر دوام شاید بتوان گفت فرشهایی با تراکم کمتر مناسب ترند چراکه هرچه شانه و تراکم بالاتر باشد نخ ها به همان نسبت لطیف تر ، نازک تر و ظریف تر میشوند.
انواع فرش ماشینی از نظر جنس
بهتر است قبل از اینکه اقدام به خرید یک فرش ماشینی کنید با انواع آنها از نظر جنس الیافی که در تولیدشان استفاده شده و همچنین تفاوتهایشان ، آشنا باشید. بطور کلی چهار نوع فرش ماشینی در بازار وجود دارد که عبارتند از : فرشهای ماشینی پشمی ، فرشهای ماشینی اکریلیک ، فرشهای ماشینی پلی استر و فرشهای ماشینی پلی پروپیلن.
خصوصیات فرشهای ماشینی پشمی
نخ تار در این نوع از فرشهای ماشینی از جنس صددرصد پنبه میباشد ، نخ پودی هم که مورد استفاده قرار میگیرد از جنس صددرصد کنف یا جوت است اما مهم ترین قسمت که همان نخ پرز یا خاب میباشد در این نوع فرش ها باید از جنس صددرصد پشم خالص نو و ضد بید شده ، باشد.
خصوصیات فرشهای ماشینی اکریلیک
مهم ترین مساله ای که باید در مورد این فرشها بدانید نوع جنس نخ خاب آنهاست که از جنس اکرلیک می باشد و همین امر سبب شده تا این نوع از فرشهای ماشینی از لحاظ شستشو و در معرض نور قرار گرفتن دچار هیچ گونه تغییری نشوند. لازم است یادآور شویم که دوخت لب فرش در کناره های آن که معروف به زیگزاگ می باشد نیز در این نوع فرشها از جنس آکلریک میباشد.
خصوصیات فرشهای ماشینی پلی استر
به دلیل گران بودن نخ ابریشم برای رسیدن به فرشهای ماشینی جذاب تر ، الیافی با عنوان پلی‌استر یا ابریشم مصنوعی تولید شد تا در بافت نوعی از فرشهای ماشینی مورد استفاده قرار گیرد. به نوعی میتوان گفت الیاف پلی‌استر زیبایی و درخشندگی فرشهای ابریشم دستباف را در فرشهای ماشینی پلی استری فراهم میکند . از دیگر ویژگیهای قابل ذکر در مورد این نوع از فرشهای ماشینی حالت پیوسته ی الیاف به کار رفته در آنهاست که سبب میشود این نوع فرش ها ، پرزدهی کمتری نسبت به فرشهای پشمی و اکریلیک داشته باشد.
خصوصیات فرشهای ماشینی پلی پروپیلن
نوع دیگری از انواع الیاف مصنوعی ، پلی پروپیلن یا اولفین میباشد که به نوعی جزو الیاف ارزان قیمت نیز محسوب میشود ، همچنین رنگ‌پذیری بسیار خوب الیاف پلی پروپیلن باعث شده تا هزینه ی رنگ‌آمیزی آنها نیز نسبت به سایر الیاف کمتر باشد ؛ بنابراین فرشهایی به این جنس ، گزینه‌ی مناسبیست برای خریدارانی که قصد خرید فرشی با قیمت مناسب را دارند. در کنار تمام مزایای فرشهای ماشینی پلی پروپیلن ، لازم است بدانید این فرش ها ، دوام و عمر کمتری نسبت به سایر فرشهای ماشینی دارند.
انواع طرح و نقش فرش های ماشینی
لازم به ذکر است که امروزه تنوع فرش های ماشینی از نظر طرح و نقش بسیار بالاست ، از آنجاییکه انتخاب بین این طرح ها ممکن است برای خریداران بسیار مشکل باشد ، سعی داریم شما را با عمده ی این طرح ها آشنا سازیم تا قبل از خرید شناخت لازم را در خصوص این مساله به دست آورید :
طرح‌های آثار باستانی و ابنیه اسلامی
طرح-ابنیه-اسلامی
در این طرح‌ها عمدتا از کاشی کاری‌ها و اشکال هندسی و تزئینی بناها و ساختمان ها الهام گرفته شده است.
فرشهای طرح واگیره‌ای یا بندی
علت نام گذاری این طرح آن است که هر قطعه کوچک از یک طرح در سرتاسر فرش هم از جهت طول و هم از سمت عرض تکرار میشود.
فرشهای طرح شکارگاهی
یکی از پرطرفدارترین طرح هاست که اساس آن را نمایش صحنه‌های شکار و شکارگاه تشکیل میدهد.
فرشهای طرح اسلیمی
طرح های اسلیمی انواع بسیار زیادی دارند. بطور کلی این طرح شاخه‌های دورانی در میان برگ‌ها را نشان میدهد و میتوان گفت این شاخه‌ها ، شکلی تجرید یافته از طرح درخت را نشان میدهند.
فرشهای طرح افشان
بارزترین مشخصه ی این طرح ، پیوستگی و ارتباط تمامی بندها و نگاره‌های فرش میباشد و همانطور که از نامش پیداست گویی تمامی گل و برگ‌ها و بندهای موجود در طرح ، در متن فرش پراکنده و افشان شده‌اند.
فرشهای طرح شاه عباسی
همانطور که از نام این فرش پیداست ، مبنای طراحی آن در واقع گل‌های شاه عباسی میباشد که گاها نیز با بندهای ختائی و یا تلفیقی از نقوش اسلیمی همراه شده و تنوع خوبی را ایجاد کرده است.
فرشهای طرح بته‌ای (بته جقه)
بته جقه در واقع بته‌های سرکج معروف ایرانیست که در این نوع طرح ها با اندازه و اشکال مختلفی به کار میروند.
فرشهای طرح ماهی درهم
این طرح یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین طرح‌های فرش ایران میباشد که طرفداران زیادی نیز دارد.
از دیگر طرح و نقش های معروف در فرش های ماشینی میتوان از طرح های اقتباسی، درختی، طرح ترکمن یا بخارا، قابی (خشتی) ،طرح گل فرنگ ،گلدانی ،محرابی ،محرمات و طرح های تلفیقی ، نام برد.
