آشنایی با انواع گره در فرش های ایرانی
همانطور که میدانید فرش بافی و تولید انواع فرش دستبافت در مناطق زیادی از ایران با شیوه ها و تکنیکهای مختلف بافت رواج دارد و میتوان گفت این امر سبب ایجاد تنوع در انواع گره گذاری نیز شده است و در هر منطقه ای نسبت به شیوه ی مد نظرشان از گره های خاصی برای

آشنایی با انواع گره در فرش های ایرانی

انواع گره در فرش ایرانی را بشناسیم

همانطور که میدانید فرش بافی و تولید انواع فرش دستبافت در مناطق زیادی از ایران با شیوه ها و تکنیکهای مختلف بافت رواج دارد و میتوان گفت این امر سبب ایجاد تنوع در انواع گره گذاری نیز شده است و در هر منطقه ای نسبت به شیوه ی مد نظرشان از گره های خاصی برای بافت فرش ها بهره میبرند.

گره همان پرزیست که آن را حول محور چله های زیر و رو گره میزنند ، در واقع با کنار هم قرار گرفتن گره ها در نهایت نقش و طرح فرش نمایان میشود. گره را با نامهای دیگری چون ریشه ، خفت ، پیچه ، گند ، ایلمه و یا ایلمک نیز میشناسند که البته همگی به یک معنا هستند.

لازم است بدانید که میزان تراکم گره ها و ظرافت آنها نشانگر کیفیت فرش و همچنین مرغوبیت آن است ، به نوعی میتوان گفت هرچه تعداد گره ها بیشتر باشد قاعدتا کیفیت فرش نیز بالاتر خواهد بود بنابراین نوع و تعداد گره دو ویژگی مهم فرش میباشد. در ایران تعداد گره‌ها در هر ۷ سانتیمتر را یک رج میگویند.

انواع گره ها در قالی بافی
با وجود انواع بسیار متنوع گره در قالی بافی ، میتوان گفت که در ایران تنها استفاده از دو نوع ترکی و فارسی آن رایج است و به کارگیری سایر گره ها کاربرد چندانی ندارد. در ادامه به توضیح مختصری در رابطه با انواع آنها میپردازیم :

گره های ترکی

 

طرز عمل گره ترکی
در مورد گره ترکی میتوان گفت ساختار آن به گونه ایست که نسبت به سایر گره ها محکمتر است و استحکام زیادی در بافت فرش ایجاد میکند. در گره ترکی معمولا از قلاب استفاده میشود ، این نوع از گره روی دو تار رو و زیر زده خواهد شد. طرز عمل در گره ترکی به این صورت میباشد که بافنده خامه یا همان پرز را در دست چپ خود گرفته و به صورت عمود بر روی تارهای رو و زیر قرار می دهد ، هر یک از دو سر خامه را به پشت یکی از تارها برده و پس از پیچیدن به دور آنها از بین دو تار بیرون آورده و دوباره آن را میگیرد.

برای به کارگیری قلاب نیز ابتدا بافنده یک جفت چله را به کمک قلاب مورد نظر به جلو میکشد ، سپس خامه را در دست چپ میگیرد و یک سر آن را به کمک قلاب بین دو چله میبرد ، خامه را از پشت تار اول بیرون آورده و از روی دو تار عبور میدهد ، در این مرحله خامه را پشت تار دوم برده و سپس سر آن را از بین دو تار مجدداً بیرون می آورد ، هر دو سر را با هم بطرف پایین می کشد و اضافه آنرا با لبه تیز قلاب میبرد.

گره های ترکی خود چند نوع میباشند که عبارتند از :
- گره ترکی معمولی که به خوابیده یا استاندارد نیز مشهور میباشد.
- نوعی از گره ترکی با نام برعکس یا برجسته.
- گره ممتاز.

گره فارسی

 

در گره فارسی خامه فرش را به دور یک تار گره زده و از پشت تار بعدی بیرون می آورند. گره فارسی را برحسب جهت آن به دو نوع تقسیم میکنند :

 - فارسی چپ به راست.
 - فارسی راست به چپ.

مقایسه گره ترکی و فارسی در بافت فرش
باید گفت صرف نظر از تفاوتهای موجود در این دو نوع هیچ کدام برتری خاص و ویژه ای نسبت به دیگری ندارند ، در ادامه برخی از تفاوتهای آنها را توضیح میدهیم :

- پرز مصرفی در فرش هایی با گره ترکی دارای ضخامتی کمتر از پرز مصرفی با گره فارسی خواهد بود.
- به طور معول گره های ترکی را با استفاده از قلاب و گره های فارسی را با دست میزنند.
- در هر دو گره از نخ هایی چون کرک ، پشم و ابریشم استفاده میشود با این تفاوت که میزان مصرف نخ در گره ترکی بیشتر از فارسی میباشد.
- برخی معتقدند دوام ریشه فرش هایی که از گره ترکی بافته شده اند بیشتر از فرش هاییست که با گره فارسی تهیه میشوند.

سایر گره های فرش
علاوه بر گره ترکی و فارسی در بافت فرش ها گره های دیگری به کار میروند که عبارتند از :

 

گره های تقلبی
در این روش گره ای زده نمیشود و همانطور که از نامش پیداست در واقع نوعی تقلب به شمار می آید. این گره به دلیل پایین آوردن چگالی و دوام فرش پیشنهاد نمیشود چراکه فرشهایی که از این طریق تهیه میشوند از مرغوبیت و کیفیت پایینی برخوردار خواهند بود. این گره های تقلبی خود به سه دسته زیر تقسیم میشوند :

تقلبی U شکل یا بی گره بافی
این گره همانطور که از نامش پیداست شکلی شبیه به U دارد. در این نوع ، خامه فرش را دولا نموده و آن را از پشت تار عبور می‌دهند و سپس در ادامه قلاب را از داخل U شکل خامه عبور داده و سرهای نخ را گرفته و از قسمت U شکل به بیرون هدایت می‌کنند.

کمانشیب
در گره کمانشیب ، نخ را بعد از اینکه دور چله میگردانند بدون اینکه گره بخورد بر روی رج محکم میکنند.

جفتی بافی
در بعضی مواقع به جای اینکه پرز خامه را تنها به دور یک تار بپیچند ، به دور چهار تا شش تار میپیچند ، به این نوع از گره ها جفت بافی میگویند.

گره های هنری
گره های هنری بیشتر در خصوص فرشهایی که بصورت تزئینی استفاده میشوند مانند تابلو فرش ها کار برد دارند. این گره ها نیز دارای انواع مختلفی هستند که مهمترینشان عبارتند از :

دو رنگ
همانطور که از نام این گره پیداست در زدن آن از چند رنگ استفاده می‌شود ، در این روش معمولا ابتدا به نسبت قدرت رنگ مورد نظر ، یک رشته‌ی خامه را دو لا میکنند و یا یک تاب آنرا باز کرده و تاب نخ رنگ متضاد را از آن عبور می‌دهند. میتوان گفت مهم ترین نکته در استفاده از این نوع گره ، قرار گرفتن نگاره های رنگی بر سر جای خودشان است و اینکه در نهایت با زدن گره ها رنگها به گونه ای کنار هم چیده شده باشند که طرح از بین نرود.

گره هنری تک تار یا پیچشی
این نوع گره را بسته به اینکه در چه موقعیتی از نقشه باشد ، روی تار رو یا زیر قرار میدهند ، در زدن این گره معمولا از قلاب استفاده میشود. زدن این گره به این صورت است که بافنده در ابتدا یک تار را گرفته و خامه را از پشت آن عبور داده و از روی کار برمی‌گرداند ، سپس مجدداً با استفاده از قلاب آن را با یک گردش از مابین این دو تار عبور داده و به سمت پایین هدایت میکنند.

آویز
گره آویز در واقع یک گره متشکل از مجموع چهار گره مختلف میباشد. از این گره بیشتر برای بافت طرحهای تصویری مانند صورت در فرشهای درشت بافت استفاده میشود.

قرضی
گره های قرضی را دو دسته تقسیم می‌کنند :

گره هایی که با یک ساق از خامه‌ی فرش عبور می‌کند.
گره هایی که با دو ساق از خامه‌ی فرش عبور می‌کند.
در این روش ابتدا یکی از تارها را گرفته خامه را از لای آن عبور داده و سپس از بین تارهای زیر و رو دو تار را گرفته از مابین آنها عبور می‌دهند و از نقطه‌ی مورد نظر بیرون می‌آورند.

مغلوب
نحوه زدن این گره مشابه گره قرضی میباشد با این تفاوت که رنگ انتخابی برای این گره ها به گونه ایست که با رنگ نواحی اطرافش متضاد باشد ، دلیل نامگذاری این گره به گره مغلوب قدرت کم رنگ آن نسبت به منطقه ای که در آن به کار رفته میباشد به نوعی میتوان گفت قدرت رنگی آن نسبت به نگاره های رنگی اطرافش مغلوب است.

اسپانیولی
به دلیل کاربرد زیاد این نوع از گره در منطقه‌ای از اسپانیا آن را اسپانیولی نامگذاری کرده اند. مهمترین دلیل محبوبیت این گره را میتوان در سادگی و راحتی اش دانست. روش کار در این گره به این شکل است که یک و نیم دور تار را به دور چله‌ی فرش چرخانده و در نهایت به سمت پایین هدایت میکنند. در بین قالی های ایرانی استفاده از این گره را بیشتر در گل برجسته های بین تصویر بافی فرش های تبریزی میبینیم.

مضاعف
برای زدن گره مضاعف همواره از دو برابر نخ استفاده میکنند ، از مزایای به کارگیری این نوع گره پر کارتر نشان دادن فرش میباشد.

تک تاری
گره تک تاری را همان طور که از نامش پیداست تنها بر روی یک تار میزنند. از این نوع گره بیشتر در بافت قالیهای ظریف و تصویری استفاده میشود چراکه برای بافت قسمت ها و خطوط ظریفی مانند خطوط چهره بسیار مناسب است.



    
 
  نام و نام خانوادگی :
آدرس ایمیل یا شماره تماس :
  دیدگاه :
 
       
   
افتخارات
دريافت گواهينامه ها، استانداردها و تقدیرنامه های ملی و بین المللی
افتخارات فرش ماشینی
فرش پامچال - نانو فرش