انواع طرح و نقش در فرش اصیل ایرانی

طرح و نقش فرش ایرانی مانند سایر آداب و رسوم و فرهنگ این سرزمین در طول تاریخ دستخوش تحولات بسیاری شده است. در هر برهه تاریخی صفحه‌ای از تاریخ بر روی فرش ایرانی نقش بسته است که هنر مردمان ایران زمین را در قالب تار و پودهای فرش به تصویر می‌کشد. هر کدام از نقش و نگارهایی که توسط بافندگان بر روی فرش های مختلف ایرانی مشاهده می‌شود می‌تواند نمایانگر ویژگی‌های خاصی باشد که تنها یک طراح فرش می‌تواند از مفهوم آن با خبر شود؛ اما بسیاری از افراد علاقه‌مند هستند درباره طرح و نقش مبهم فرش‌های ایرانی دانش بیشتری به دست بیاورند تا بنا بر ویژگی‌های خاصی که هر فرش دارد آن را انتخاب کنند.

طرح و نقش فرش شکارگاه
طرح و نقش شکارگاه
با توجه به علاقه‌ای که گذشتگان مخصوصاً پادشان کشور در زمان گذشته به شکار داشته‌اند استفاده از طرح شکارگاه بر روی فرش رواج داشته است. در طرح شکارگاه بر روی فرش نقشی از حیوانات گوناگون مانند گوزن، آهو و حتی حیوانات وحشی قابل مشاهده است. فردی در حالتی سوار بر اسب است یا در حالت نشسته به سوی حیوان مد نظر تیر را نشانه رفته است تا مفهوم شکارگاه به خوبی به بیننده منتقل شود.

 مدل فرش شکارگاه 1000 شانه پامچال

نوع طراحی لباس‌هایی که جهت شکارچی استفاده می‌شود معمولاً لباس‌هایی سنتی شبیه به لباس پادشاهان گذشته است و تمثیلی از پادشاه در حال شکار بروی فرش نقش بسته است. در بدنه فرش نقش‌های مشابه درخت وجود دارد و در کناره‌های فرش گل و گیاه‌های زیبا به تصویر کشیده شده تا نشان دهنده این باشد که شکارچی به منطقه خوش آب و هوایی برای شکار رفته است. بافت این فرش در ترکیب با دیگر نقش‌های مرسوم به صورت طرح شکارگاه سراسری ، شکارگاه ترنج دار ، شکارگاه درختی و… صورت می‌پذیرد.

فرش ایرانی طرح خشتی
طرح و نقش خشتی
طرح و نقش ایرانی در این فرش در قالب مربع‌هایی که از آن به عنوان خشت یاد می‌شود به تصویر کشیده شده است. این نمونه از فرش از دیرباز تا کنون از طرفداران بی‌شماری برخوردار بوده است و بسیاری از افراد این نمونه از فرش را جهت استفاده در منازلشان ترجیح می‌دهند. در فرش خشتی ابتدا یک کناره که ‌ترکیبی از نقش‌های مختلف گل و گیاه است بافته می‌شود. سپس در طراحی فرش نقش‌های متنوع در قالب چندین خشت ارائه می‌شود. در فرش‌های طرح خشتی ممکن است یک نقش و نگار بارها به طور طاق یا مورب تکرار شود یا این که طرح خشت‌ها به صورت تک خشت انتخاب شود و از هم متمایز باشد. در هر خشت معمولاً از طرح‌های گل ، درخت ، گلدانی که بر سر آن پرنده‌ای قرار دارد و … استفاده می‌شود.

 مدل فرش خشتی 700 شانه پامچال

فرش طرح خشتی از این جهت دارای طرفداران بسیاری است که انواع طرح و نقش فرش‌های گوناگون را به دلیل طراحی ویژه‌ این فرش می‌توان درون آن به تصویر کشید. هر خشت حکم یک قاب عکس را دارد که به فاصله حریمی که مشخص شده است از خشت کناری جدا می‌شود و معنا و مفهوم ویژه‌ای را به تصویر می‌کشد.

طرح و نقش فرش لچک ترنج
طرح و نقش لچک ترنج
این نمونه از نقش و نگار از طراحی باغ‌های قدیمی ایرانی اقتباس شده است. در گذشته باغ‌های بسیار بزرگی وجود داشته که علاوه بر گل‌کاری‌های فروان دارای حوض‌های آب بوده است. این حوض‌ها که جهت آبیاری گل‌های باغ استفاده می‌شده به جهت زیباتر جلوه کردن باغ دارای طراحی ویژه‌ای بود‌ه است.

طرح لچک و ترنج برگرفته از طرح باغ‌های قدیمی گل‌کاری شده است که در میانه آن یک حوض گرد طراحی شده و در اطراف آن نیز ۴ حوض قرار گرفته است تا جلوه گری فرش بیشتر شود.
در طراحی این فرش گاه نقش لچک‌ها یا ۴ طرحی که در کناره‌ها قرار گرفته است با نقش ترنج که در میانه قالی است فرق می‌کند؛ اما معمولاً طراحی این فرش به گونه‌ای صورت می‌پذیرد که لچک‌ها و ترنج شباهت زیادی به هم داشته باشند تا مشابه طرح اصلی به نظر برسد. ترنج‌ها به وسیله کلاله‌هایی به هم پیوند خورده‌اند که نشان دهنده ارتباط بین حوضچه‌های آب است. همچنین طرح و نقش گل‌های معروف شاه عباسی و خطوط زیبای اسلیمی را به خوبی می‌توانید در این فرش مشاهده کنید.
طراحی ترنج می­تواند در اشکال گوناگون لوزی، بیضی، دایره و به صورت چند پر صورت بپذیرد که نوع نقش و نگار دایره‌ای شکل از رواج بیشتری برخوردار است.

نقش و نگار طرح‌های آثار باستانی و ابنیه اسلامی
طرح و نقش ابنیه اسلامی
با توجه به این که هنر مردمان ایران زمین شهره جهانیان است کاشی‌کاری‌های زیبایی را می‌توانید در بنای اماکن مذهبی و باستانی مشاهده کنید که به نوبه خود بی نظیر هستند. در فرشی که با استفاده از نقش و نگار طرح‌های آثار باستانی و ابنیه اسلامی بافته شده است به خوبی می‌توان جلوه گری کاشی‌کاری‌های مکان‌های مختلف را در یک قاب مشاهده کرد. در طراحی این فرش تمامی ریزه کاری‌ها و چگونگی استفاده از رنگ‌ها به دقت بررسی شده است تا نقش بافته شده با نمونه اصلی مطابقت داشته باشد. اشکال هندسی و ترکیبات ویژه آن‌ها را به خوبی می‌توان در این فرش‌ها مشاهده کرد.

به طور کلی نمی‌توان نقش و نگار بافته شده بر روی فرش را منحصر به یک شهر خاص در نظر گرفت؛ زیرا بنا بر آداب و رسوم و فرهنگ هر قسمت از ایران تغییراتی در نقشه‌های فرش‌ها به وجود آمده است که سبب زیباتر شدن و متفاوت‌تر شدن طرح‌های اصلی شده است. با تمام تغییرات باز هم می‌توان نقش و نگار فرش ایرانی را جلوه‌ای از تاریخ و طبیعت و آثار به جا مانده باستانی تصور کرد که در یک قاب به تصویر کشیده شده است.