تاریخچه صنعت فرش ماشینی در اروپا

زادگاه و خاستگاه فرش دستباف کشورهای شرقی به ویژه ایران بوده است. در این کشورها در طی بیش از 2000 سال، تلاش چندانی برای یافتن روش‌های جدید تولید قالی و یا ماشینی کردن آن صورت نگرفته است. قالی دستباف تقریباً با همان روش ابتدایی خود تولید شد و حتی در حال حاضر نیز تقریباً به همان سبک بافته می‌شود. البته این به آن معنا نیست که در قالی‌های دستباف نوآوری وجود نداشته است. برعکس، در کشورهایی مانند ایران بر جنبه‌های هنری و نوآوری طرح و نقشه تأکید زیادی شده است.

تأثیر دادن عقاید فرهنگی و مذهبی در قالی‌های ایرانی، مخصوصاً بافته‌های پس از اسلام نشان از نوعی بالندگی در فرش دستباف ایران است. همچنین در زمینه‌های کالبدی چون فیزیک و مواد اولیه قالی دستباف، نوآوری‌هایی در طول تاریخ به چشم می‌خورد، لیکن روش تولید فرش به جز در برخی اصلاحات اندک، تقریباً دست نخورده باقی مانده است.

در مقابل در اروپا و به ویژه در کشورهای فرانسه و انگلستان تلاش‌های فراوانی برای ابداع روش‌های جدید تولید فرش دستباف و افزایش سرعت تولید انجام شد، که نتیجه این تلاش‌ها منجر به پیدایش ماشین‌آلات و روش‌های پیشرفته صنعتی برای تولید فرش ماشینی طی 200 سال گذشته شده است. استفاده از نیروی بخار، یکی از بزرگ‌ترین انقلاب‌ها را در صنعت جهان به وجود آورد. اولین صنعتی که از نیروی بخار به عنوان نیروی محرکه استفاده کرد، صنعت نساجی بود.

در سال 1875 «جیمز وات» و همکارش «ماتیو بولتون» یکی از موتورهای اختراعی خودشان را در کارخانه ریسندگی پنبه‌ای در بریتانیا نصب کردند. با موفقیت‌آمیز بودن عملکرد موتورهای بخار در صنعت نساجی، به تدریج سایر صنایع نیز استفاده از این موتورها را آغاز نمودند. 53 سال پس از آن، یک ماشین بافندگی فرش دارای نیروی بخار ساخته شد.

دستگاه‌های اولیه بافندگی فرش ماشینی که از نیروی بخار استفاده می‌کردند، ابتدا در آمریکا ساخته شدند. هر چند این ماشین‌آلات اولین بار به طور وسیع در صنعت فرش‌بافی بریتانیا به کار برده شد. در واقع، تجارت فرش از طریق اقیانوس اطلس، کارآفرینان و مخترعین هر دو سو را به تحرک واداشت و جنب و جوش افکار و ایده‌ها بین دو کشور انگلستان و آمریکا سبب رشد جهانی فرش ماشینی در هر دو زمینه فنی و تجاری شد. همزمان، استفاده از نیروی بخار در راه آهن باعث شد تا به عنوان یک ابزار، تولید و تجارت فرش ماشینی آسان‌تر شود.

نخستین هدف از صنعتی کردن بافندگی فرش ماشینی، تولید فرش‌هایی شبیه فرش دستباف با هزینه کمتر و یا به عبارت دیگر، گسترش بازار فرش از قصرها و کاخ‌های سلطنتی به داخل خانه‌های مردم به ویژه قشر متوسط و حتی فقیر جامعه بود. اهداف تولیدکنندگان، راحتی تولید، هزینه کم و مهم‌ تر از آن توانایی خلق طرح‌هایی بود که پیچیدگی و دقت فرش‌های دستباف را داشته باشند.

اهمیت زیباشناختی فرش در آن زمان را نمی‌توان دست کم گرفت. تعهد یک کارخانه تولید فرش، نصب ماشین‌آلات و تأمین و انتقال نیروی بخار بود. رویداد جالب توجه در تاریخ شهر «کیدرمینستر» ، ساخت کارخانه سرپوشیده «لرد وارد» بود. زیرساخت‌های اساسی شامل یک موتورخانه، یک طناب در حال حرکت در فضای زیری کارخانه جهت انتقال نیرو و یک رنگرزخانه بودند. این محل را ده تولیدکننده فرش که توانایی بهره‌گیری از تسهیلات را داشتند، اجاره کرده بودند. قبل از استفاده از نیروی موتور، دستگاه‌های بافندگی پدالی برای تولید انواع مختلف فرش‌های با فناوری بالا توسعه یافته بودند. این ماشین‌آلات می‌توانستند نیروی حرکت خود را از آب یا نیروی بخار بگیرند. بنابراین شاید مکانیزه کردن صنعت فرش با اندیشه درست کردن دستگاه بافندگی که در آن خاب با دست داخل فرش قرار نمی‌گرفته، شروع شده است.   

بیشتر بخوانید:

        ضرورت نوآوری در صنعت فرش ماشینی

        نخ های خاب و الیاف مصرفی در نخ خاب

منبع : بر گرفته از جامع ترین کتاب تخصصی فرش ماشینی