نقشه کشی فرش ماشینی

برای بافت فرش ماشینی یک طرح مورد نیاز است تا بر اساس آن فرش بافته شود. طرح هایی مانند آثار زیبای موجود در طبیعت ،مکنونات قلبی، حیوانات ،گل و بوته و آثار زیبای خوش نویسی الهام بخش طراحان می باشد که با خلاقیت و مهارت خاص ، نقشه ها را به صورت تغییر یافته و یا طبیعی ترسیم می کنند و طی مراحلی که در ادامه ذکر خواهیم کرد آثاری را خلق می کنند که قابل بافته شدن می باشند و هنرمندان بافنده با مهارت ویژه خود این آثار را با گره هایی روی فرش پیاده می کنند و اثری ماندگار و جاودانه از خود بجای می گذارند .

برای طراحی نقشه های فرش باید مجموعه اعمالی را در نظر گرفت که برای پیش بینی بافت آن صورت می گیرد .
این اعمال عبارتند از ؛
1.تعیین نقشه: در این مرحله ابتدا طرح کلی با مداد ترسیم می شود و به همین خاطر به طراحی در این مرحله طراحی با مداد گفته می شود. 

2.تصویر کشی: در این مرحله که پس از تعیین نقشه انجام می شود جزئیات نقشه کامل و مشخص می شود که به این کار تصویر کشی گفته می شود.

3.نقطه گذاری: برای این که بافنده ها بتوانند طرح را روی فرش پیاده کنند باید طرح بصورت نقطه که معادل یک گره می باشد در آید. به عمل نقطه کردن یک طرح که حدود نگاره ها و نقشه را در می آورند نقطه گذاری می گویند. 

4.رنگ آمیزی: در این مرحله نقشه و یا طرح هایی که نقطه گذاری شده اند رنگ می شوند و آماده بافت می گردند، به دلیل اهمیت زیاد رنگ ها در فرش، رنگ آمیزی آن دارای اهمیت خاصی است و کسی که این وظیفه را به عهده دارد باید به تمام خصوصیات آن از قبیل ترکیب صحیح رنگها، دایره رنگها و نقش روانی رنگها مهارت کامل داشته باشد چون کوچکترین بی دقتی در این مرحله لطمه بزرگی به فرش وارد می کند.

در بعضی از نقاط کشور بجای رنگ آمیزی از شماره گذاری استفاده می کنند مانند آذربایجان. به این صورت که به جای رنگ کردن شماره هایی را در آن قرار می دهند که هر کدام از این شماره ها بیانگر یک رنگ خاص مربوط به خود است و این شماره ها را در کارت مقوائی جداگانه می نویسند و در مقابل هر کدام رنگ مربوط به آن را می نویسند . مزیت این روش نسبت به رنگ آمیزی در قیمت و به صرفه تر بودن آن است و همچنین تسهیل در انجام بافندگی و جلوگیری از آسیب رساندن به نقشه یکی دیگر از مزایای این روش می باشد. 

بعد از مراحلی که در بالا گفته شد نقشه را به قطعات مساوی می برند و سپس روی تخته های مقوائی، فیبری و یا حتی پارچه ای می چسبانند . در بعضی مواقع برای محافطت از نقشه ها به آنها روغن جلا می زنند.   

 
برای طراحی نقشه های فرش از کاغذ های شطرنجی و کاغذ های پوستی استفاده می کنند . به طوری که در ابتدا طرح را روی کاغذهای پوستی می کشند و بعد با کمک گرفتن از میز نور آن طرح را روی کاغذهای شطرنجی منتقل می کنند و سپس روی کاغذ شطرنجی عملیات رنگ آمیزی و نقطه گذاری انجام می گیرد.کاغذ های شطرنجی از مربع هایی تشکیل شده اند که هر کدام از این مربع ها در جهت طول و عرض به 10 خانه مساوی کوچکتر تقسیم می شوند که هر کدام از آن ها معادل یک گره است.

انواع نقشه 
نقشه های فرش را می توان از نظر خطوط بکار رفته در آن ها به دو نوع تقیسم نمود ؛

1.نقشه هایی که به وسیله ی خطوط هندسی و یا شکسته ترسیم می شوند: 

در این نوع از نقشه ها از خطوط افقی ، عمودی و شکسته استفاده شده است و مجموعه آنها تشکیل طرح های هندسی را می دهند که نسبت به دیگر نقشه ها ساده تر هستند . در این گونه از نقشه ها ، طرح زائیده ذهن و خیال بافنده است که به صورت اشکال ساده هندسی ترسیم می شوند و غالبا به تهیه نقشه نیاز ندارد . استفاده از چنین نقشه هایی بیشتر در مناطق چادر نشین ، ترکمن صحرا و عشایر رایج می باشد که مخصوص فرش های متوسط و درشت بافت است . 

2.نقشه هایی که به وسیله ی خطوط گردان و یا منحنی ترسیم می شوند:

 این نقشه ها بیشتر در شهرها استفاده می شوند به همین دلیل به نقشه های شهری بافت مشهور هستند که در تمامی آن ها از خطوط منحنی برای نگاره ها و نقشه ها استفاده می کنند . این نوع از نقشه ها نسبت به نقشه های شکسته و یا هندسی دارای پیچیدگی بیشتری هستند و به همین دلیل باید از قبل روی کاغذهای شطرنجی ترسیم شوند و نمی توان آن ها را به صورت ذهنی بافت . همچنین برای بافتن آنها مهارت و تجربه خاصی مورد نیاز است پس قبل از بافت باید به صورت دقیق طراحی شوند . 
نقشه دیگری نیز وجود دارد که از تلفیق دو نقشه ی هندسی و گردان می باشد و به صورت کلی نقشه های قالی به 20 گره تقسیم شده اند. 

انواع نقشه از نظر روش نقطه‌گذاری کردن :

1.نقشه هایی که تمام آن ها نقطه گذاری شده است .
2.نقشه هایی که قسمتی از آن ها نقطه گذاری شده است .
3.نقشه هایی که اصلا نقطه گذاری نشده اند . 
4.بافت طرح و یا نقاشی بدون استفاده از روش نقطه گذاری .

همانگونه که مشخص است بافتن نقشه هایی که نقطه گذاری شده اند نسبت به سایر نقشه ها ساده تر است . نقطه گذاری باعث می شود که بافنده بتواند به راحتی محل قرار گرفتن نقطه ها را روی چله های فرش تشخیص بدهد و شروع به بافتن کند .با بافتن چنین نقشه هایی و افزایش مهارت بافنده ها و کمک گرفتن آن ها از گره های تک تار- آویز می توانند نقشه هایی که قسمتی از آن ها نقطه گذاری نشده است را نیز ببافند.